На сустрэчы ў Мінску мастачка Ліліяна Піскорская расказала пра «Негетэранарматыўнае, лесбійскае і квір-мастацтва ў Польшчы». Мерапрыемства прайшло ў лютым у межах Лабараторыі фемінісцкага (і) квір-кіно MAKEOUT. Сёння мы публікуем размову Ліліяны з куратаркай Лабараторыі Сашай Ігнатовіч.
Ліліяна нарадзілася ў 1988-м і скончыла факультэт выяўленчага мастацтва ў Торуні ў 2013 годзе. Сёння яна — дактарантка факультэта выяўленчага мастацтва пад кіраўніцтвам Эльжбеты Яблонскай. Ліліяна вырасла на вёсцы, хрышчоная атэістка, веганка з этычных падставаў, негетэранарматыўная лесбійка. Яна ўдзельнічала ў больш чым 60 індывідуальных і групавых мастацкіх выставах у Польшчы і іншых краінах. З 2013 года яна — часткай мастацкай самаадукацынай групы ў Галерэі на рацэ Вістула. У сваіх мастацкіх пошуках Ліліяна факусуецца на такіх панятках, як фемінізм і ідэя «асабістае ёсць палітычным», але імкнецца працаваць з гэтымі канцэптамі з пазіцый квір, постгуманізму, анарха-фемінізму і сітуацый «меншасцяў». Мастацкія практыкі Ліліяны маюць аналітычны характар і наўпрост звязаныя з актуальнымі сацыяльнымі і культурніцкімі працэсамі. Мастачка працуе з разнастайнымі медыямі: скульптура, малюнак, перформанс, хэпенінг — і даволі часта выкарыстоўвае сябе і сваё цела для стварэння мастацкіх твораў. Цягам сваёй кароткай але інтэнсіўнай кар’еры Ліліяна сустрэла шмат прыгод, да прыкладу, цэнзуру яе працаў і ператварэнне ў інтэрнэт-мем.
Працы Ліліяны можна знайсці на яе афіцыйным сайце.
Саша: Для мяне асабіста нашая сустрэча і магчымасць прэзентацыі тваіх прац і мастацкіх-актывісцкіх-асабістых поглядаў і пазіцыі тут, у Мінску, у прасторы «ЦЭХ», важныя яшчэ і як магчымасць публічна гаварыць пра лесбійскае (мастацтва). І не проста згадаць недзе ў апісанні, што ты пазіцыянуеш сябе менавіта негетэранарматыўнай, квір-лесбійскай мастачкай, а зрабіць адпаведную назву самога мерапрыемства. Але, як я пачула ўжо пасля тваёй прэзентацыі, усё ж шмат у каго засталіся пытанні адносна таго, ці сапраўды мастацтва «мае гендар» і ці сапраўды так важна казаць пра менавіта лесбійскае квір-мастацтва. Магчыма, ты магла б яшчэ раз вярнуцца да гэтага: чаму для цябе так важна казаць пра сябе як пра менавіта лесбійскую квір-мастачку?
Ліліяна: Думаю, я выкарыстоўваю розныя словы ў залежнасці ад сітуацыі: у пэўных сітуацыях абіраю слова «лесбійскае», у некаторых — «квір» ці «негетэранарматыўнае». Даволі доўга я выкарыстоўвала пераважна «негетэранарматыўнае» як найбольш шырокае і найменш зразумелае вызначэнне (смяецца), але ў выніку зразумела і адчула моц, якую прыносіць выкарыстанне слова «лесбійскае» ў дачыненні да маіх мастацкіх практык.
Словы «лесбійка» і «лесбійскае» не так часта выкарыстоўваюцца ў публічнай прасторы апошнім часам, у тым ліку і таму, што ўспрымаюцца як не транс*інклюзіўныя. Але гэтыя словы маюць палітычную зараджанасць, менавіта таму я і вярнулася да іх выкарыстання. Напрыклад, я часта выкарыстоўваю словы «лесбійка»/»лесбійскае» ў сваёй Мастацкай акадэміі, якая насамрэч даволі кансерватыўнае месца, і таму ўспрымаюся адзінай лесбійкай ва ўсім універсітэце, што, безумоўна, не так, зусім не так. Вельмі часта я чую папрокі, што выкарыстоўваю гэтае слова паўсюль, дзе толькі магчыма, без асаблівай неабходнасці. І я заўсёды адказваю, што выкарыстоўваю гэтае слова і буду выкарыстоўваць паўсюль, нават калі тэма непасрэдна не тычыцца сэксуальнай ідэнтычнасці, таму што ў слове «лесбійка» шмат майго асабістага досведу, ад якога я не хачу адмаўляцца.
Цяпер я заканчваю працу над тэарэтычнай часткай свайго доктарскага праекта — выставы — і літаральна некалькі тыдняў таму зноў трапіла ў вельмі складаную эмацыйную сітуацыю, калі куратарка маёй працы сказала, што я не мушу так часта — 3 разы на 40 старонках — згадваць пра сваю былую дзяўчыну і нашыя стасункі, хоць сама выстава — доктарскі праект — рэпрэзентуе ў тым ліку мой досвед гэтых стасункаў. А асноўная задача тэарэтычнай часткі якраз і заключаецца ў тым, каб паказаць, як асабісты вопыт звязаны з мастацкім праектам, які я прадстаўляю. І вось з усяго масіву асабістай інфармацыі — пра маю маці, маё дзяцінства, мой дом — толькі гэтыя тры моманты згадвання пра былую дзяўчыну і лесбійскія стасункі падаліся маёй куратарцы недарэчнымі і не вартымі тэксту доктарскай працы. Гэта менавіта тое, што звычайна адбываецца з лесбійскім вопытам.
«Самі па сабе гэтыя словы — лесбійка, лесбійскае — як чырвоныя сцяжкі: адразу падаюцца правакацыйнымі, няважна, у якім кантэксце яны ўжываюцца, — і я не збіраюся іх выкрэсліваць, выдаляць. Наадварот, я хачу, каб яны былі часткай апісання маёй творчасці, бо пазначаюць мой досвед»
© Фотаздымак з праекту «A Journey» — Martyna Tokarska | Liliana Piskorska / На фота дзьве дзяўчыны ў вясельных сукенках i чорных ботах знаходзяцца на аўтобусным прыпынку. Адна з iх сядзiць на лаўцы, другая ляжыць, паклаўшы галаву на каленi другой. Дзяўчыны глядзяць адна на адну i трымаюцца за рукi. Саша: Гэта неймаверна цікавы прыклад, бо ён дае нагоду паразмаўляць пра асабістае як палітычнае, пра палітычнае мастацтва, пра палітыкі ідэнтычнасці, «універсальнасць» і «агендарнасць» мастацтва і мастацкіх практык і, канечне, пра акадэмію. З чаго пачнём?
Ліліяна: Хм… я мела даволі шмат дыскусій з куратаркай маёй доктарскай працы — прафесаркай Эльжбетай Яблонскай — пра жаночае і фемінісцкае мастацтва, пра ўспрыняцце мастачкі як жанчыны ці феміністкі. Яна даволі часта выкарыстоўвае аргумент пра тое, што мастацтва мусіць быць прасторай для інтэрпрэтацыі, а аўтарскія тэксты-апісанні накіроўваць аўдыторыю ў пэўнае інтэрпрэтацыйнае рэчышча. У нас адбываецца даволі шмат спрэчак адноснага такой пазіцыі, бо сцверджанне пра «ўніверсальнасць» мастацтва падаецца мне даволі спрэчным.
«Калі мы мяркуем мастацтва такім, то не зважаем на структуры і працэсы, якія ёсць перадумовамі мастацкіх практык. Мы не зважаем на кантэкст функцыявання мастацтва як элементу складанай сістэмы, дзе зазвычай пераважна мужчыны маюць доступ да рэсурсаў, якія дазваляюць ім займацца мастацтвам»
Каб пераканацца ў гэтым, дастаткова звярнуцца да эканамічнага аспекту, да мастацкага рынку і ўбачыць, чые працы прадаюцца і па якіх цэнах, хто бачны на рынку — мастакі-мужчыны, якія паходзяць з краін Заходняй Еўропы і ЗША. Такім чынам, мастацтва ад самага пачатку — частка пэўнай структуры. І менавіта таму мне так важна артыкуляваць сваю прыналежнасць да фемінісцкага мастацтва, якое таксама ёсць вельмі шырокім вызначэннем, безумоўна. І хоць я сама не кажу ад імя ўсяго фемінісцкага мастацтва — бо гэта папросту немагчыма, — мяне вельмі злуюць спробы абмежаванага выкарыстання дадзенага вызначэння мастацкіх практык у Польшчы.
Саша: Што ты маеш на ўвазе пад абмежаванасцю?
Ліліяна: У Польшчы ствараецца даволі шмат фемінісцкага мастацтва альбо мастацтва, што пастулюецца як такое, але фемінізм у большасці выпадкаў разумеецца, на жаль, выключна ў межах другой хвалі. Менавіта таму мы не можам назіраць усёй разнастайнасці фемінісцкага дыскурсу ў мастацтве. Не таму, што такіх мастацкіх практык няма, проста яны атрымліваюць менш бачнасці ў сувязі з даволі абмежаваным разуменнем фемінісцкага мастацтва.
© Фотаздымак з праекту «A Journey» — Martyna Tokarska | Liliana Piskorska, photo taken by Agata Kubis / На фота дзьве дзяўчыны ў вясельных сукенках сядзяць на падваконнi круглага вакна ў цагляным муры. У шкле адбiваецца дах аўтобуснага прыпынку. З іншага боку, у Польшчы некаторыя словы (і «фемінізм» — вельмі добры прыклад такой тэндэнцыі) з палітычных нагодаў выкарыстоўваюцца ў негатыўным рэчышчы ў медыях і ў публічнай сферы. Менавіта таму многія мастачкі баяцца такога вызначэння, баяцца быць успрынятымі як «толькі» фемінісцкія мастачкі. Часам я бачу, як маё самавызначэнне ўплывае на ўспрыняцце мяне як мастачкі: мяне запрашаюць удзельнічаць у выставах, якія пазіцыянуюцца як фемінісцкія ці жаночыя, а астатнія 90% мерапрыемстваў застаюцца для мяне закрытымі.
«Я разумею, як маё наўмыснае выкарыстанне вызначэння «фемінісцкае» робіцца абмежаваннем маёй бачнасці і прадстаўленасці маіх мастацкіх прац у Польшчы, але думаю: якога хера! Я буду выкарыстоўваць менавіта такое вызначэнне, таму што гэта насамрэч вельмі важны складнік маёй ідэнтычнасці і творчасці»
І тое самае адбываецца з ужываннем такіх словаў, як «квір», «лесбійскае», нават у яшчэ большай ступені.
Саша: У кантэксце Беларусі мы можам казаць пра падобныя працэсы — і пра абмежаванасць прасторы для прадстаўлення фемінісцкага, лесбійскага, квір-мастацтва, і пра прыпісванне гэтым словам нейкіх негатыўных сэнсаў… Таму мне заўсёды цікава, як жа самі мастачкі і мастакі, што вызначаюць сябе менавіта праз прыналежнасць да дадзеных паняткаў, разумеюць фемінісцкае/квір/лесбійскае мастацтва, спецыфіку дадзеных практык.
© Фотаздымак з праекту «Playing with Myself with a Piece of Art (Precisely a Piece of Watermelon)», 2012 — phot. Tytus Szabelski / На фота плазмавы экран стаiць на падлозе, прытулены да шэрай сцяны. На экране бачныя ногі i частка тулава чалавека ў блакiтнай майцы. Чалавек сядзiць, раскiнуўшы ногi. Памiж ног змешчана палова кавуна. Чалавек засунуў руку ў кавун, змяўшы сярэдзiну. Ліліяна: Галоўным чынам для мяне гэта пра інтэрсекцыянальнасць, калі сапраўды розныя погляды і тыпы вопыту сустракаюцца ў адной прасторы і мы бачым іх узаемазвязанасць. Напрыклад, мы гаворым не толькі пра жанчын сярэдняга класу, а магчымасць выстаўляцца ў галерэях атрымліваюць не толькі мастачкі з мастацкай адукацыяй… Эканамічная перспектыва мае вялікае значэнне для мяне, бо матэрыяльнае становішча вельмі моцна ўплывае на магчымасць самавыражэння, камунікацыі і прадстаўлення сябе як мастачкі. Месца нараджэння таксама грае вельмі вялікую ролю, бо як мастачка, народжаная ў маленькай вёсцы, я маю іншае бачанне і іншыя прывілеі, чым тыя, хто паходзіць з Варшавы. І я магу дакладна сказаць, што менавіта вясковае паходжанне зрабіла мяне мной: я мусіла літаральна змагацца за магчымасць атрымаць веды, інфармацыю. З іншага боку, я мела пэўныя прывілеі: напрыклад, у мяне дома былі альбомы па мастацтве, кнігі, чаго можа не быць у людзей, народжаных у сталіцы. Тым не менш у мяне ніколі не было грошай, каб ствараць тое, што мне хацелася, я заўсёды была вымушаная думаць, ці змагу зрабіць нешта з тымі невялікімі сродкамі, якія я мела. Безумоўна, фінансавае абмежаванне заўсёды вельмі моцна ўплывае на мастацкі твор.
«Менавіта таму фемінісцкае мастацтва для мяне — гэта перадусім мастацтва інтэрсекцыянальнае. Для мяне важна казаць, што я фемінісцкая мастачка, і з гэтай перспектывы закранаць у сваёй творчасці пытанні правоў жывёл, веганства, ненарматыўных ідэнтычнасцяў, «меншасцяў» і альтэрнатыўных жыццёвых практык — усяго таго, што знаходзіцца па-за межамі прывілеяванай часткі грамадства»
Я імкнуся вярнуцца, вярнуць сабе ўсё тое, што вынесена на сацыяльную перыферыю дамінантным парадкам, і ганарыцца гэтым. Менавіта таму я заўсёды падкрэсліваю, што паходжу з Воўджына: гэта маё месца, месца з якім я адчуваю найбольшую сувязь.
Саша: Мне падаецца вельмі важным рух, накіраваны на вяртанне сабе фемінізму, асабліва ў кантэксце даволі распаўсюджанай у Беларусі (і, думаю, у Польшчы) ідэі аб «замежным» паходжанні гэтага руху. І апроч неабходнасці вярнуць фемінізму гістарычнае і лакальнае вымярэнне ў кантэксце Беларусі значным ёсць гаварэнне пра разнастайнасць фемінісцкіх палітык і практык — анархафемінізм, экафемінізм, посткаланіяльны фемінізм і інш. Гэтыя абмеркаванні няпроста даюцца нават у фемінісцкіх суполках, я ўжо не кажу пра спробу вынесці гэтыя пытанні для абмеркавання ў больш шырокай кампаніі. Разам з тым, палітычнасць такога дзеяння — вяртання сабе, (пера)вызначэння — безумоўная. І тут мы трапляем на тэрыторыю дэбатаў пра мастацтва як палітычную практыку, бо твае погляды і твая творчасць відавочна вынікаюць са сцверджання аб тым, што асабістае ёсць палітычным. І мне вельмі цікава, як ты сама вызначаеш мяжу, што падзяляе мастацтва і актывізм, калі ўвогуле для цябе такі падзел мае сэнс. Ці бачыш ты сваё мастацтва як палітычную практыку?
Ліліяна: З аднаго боку, з часам пытанне пра гэтую мяжу ўсё больш прыводзіць мяне ў замяшанне, а з іншага — я зразумела, што зусім неабавязкова быць і актывісткай, і мастачкай на 100%, таму што гэта не працуе такім чынам. Мовы гэтых практык розныя. Але даволі доўгі час я сапраўды думала, што мушу адначасова займацца і актывізмам, і мастацтвам, разглядаць свае праекты з абедзвюх перспектываў. Цяпер я спрабую перагледзець сваю пазіцыю. Можна сказаць, што цяпер я больш займаюся актывізмам, чым мастацтвам: падрыхтоўкай акцый, працай у калектыве і г.д. Я заўважыла, што пакідаю мастацтва па-за гэтымі заняткамі, бо для мяне важная супраца менавіта ў групе, супольны працэс, а не калі мне дапамагаюць рэалізаваць мае ідэі. Але я шмат разважаю над фарматам, формай і тым, якія дзеянні могуць быць больш эфектыўнымі. Я разумею, што ні акцыі, ні мастацкія творы паасобку не маюць сапраўды вялікага значэння, але калі разглядаць іх разам, як працэс з рознымі праявамі, то можна ўбачыць і змены, якія адбываюцца дзякуючы гэтым дзеянням. Таму я стараюся думаць, што я і актывістка, і мастачка.
Мне важна рабіць працы, якія будуць зразумелыя не толькі людзям, знаёмым з мастацкім дыскурсам, але і шырокай публіцы. Я імкнуся, так бы мовіць, рабіць публіцыстычнае мастацтва. Але з іншага боку, мяне вучылі мастацтву, і гэта вопыт даўжынёй практычна ў маё жыццё, таму я сапраўды атрымліваю задавальненне ад працы з рознымі інтэрпрэтацыямі, з рознымі поглядамі на мастацтва, яго інструментарый і значэнні, якія ўтвараюцца. Я сапраўды люблю гэтую працу самога мастацтва і калі знаходжуся ў гэтым працэсе! Але гэта ж толькі для мяне, магчыма, яшчэ для некалькіх людзей… Таму я шукаю спосабы палегчыць успрыняцце мастацтва і зрабіць яго больш дасяжным.
Напрыклад, я актыўна выкарыстоўваю інтэрнэт. На маёй апошняй выставе, прысвечанай Валеры Соланас і яе маніфесту, пабывала ля 400 чалавек, і хоць былі яшчэ артыкулы ў медыях, гэта зусім няшмат людзей. А вось працу «Спосабы камуфляжу ў Польшчы» я размясціла на сваёй старонцы ў інтэрнэце, і яна атрымала тысячы праглядаў і публікацый і, вядома, мела нашмат больш моцны ўплыў на грамадскія дыскусіі аб нацыяналізме і гендары ў Польшчы.
«Таму я б сказала, што палітычнасць мастацтва не ў выніку, а ў працэсе, у тым спосабе, якім яно ствараецца і прадстаўляецца. Мастацтва — гэта працэс, і ў гэтым мы можам бачыць палітычнасць»
© Фотаздымак з праекту « Methods of camouflage in contemporary Poland», 2016 / На фота — старонкi з часопіса «Торуньскі»: адзін разварот разгорнуты; другі, складзены, ляжыць зверху. На старонках змешчаныя фота праектаў Лiлiяны i артыкулы пра iх. На разгорнутай газеце фота чалавека ў балаклаве колеру польскага сцягу i тэкст з загалоўкам «Патрыятызм закамуфляваны». На газеце, што ляжыць справа зверху, — фота жанчыны і мужчыны. Яны ляжаць на пасцелi абняўшыся. Падушкi i коўдра размаляваныя ў колеры польскага сцягу, на iх нанесены польскi герб. Унiзе на коўдры надпiс: «Я паляк i маю польскiя абавязкi». Побач з фота надрукаваны загаловак: «Лiлiяна Піскорска. Вяртаю сабе нацыянальныя сімвалы, якія захапілі правыя».Саша: Менавіта, я таксама бачу палітычнасць у тваім выкарыстанні новых медыяў (у першую чаргу сацыяльных) як формы і інструменту мастацкіх практык. А як ты выбіраеш фарматы прэзентацыі і публікацыі сваіх прац?
Ліліяна: Усё залежыць ад аўдыторыі, з якой я хачу размаўляць. Я часта відазмяняю, перапрацоўваю свае работы ў залежнасці ад аўдыторыі і фармату прэзентацыі. Я заўсёды вельмі нервуюся, прадстаўляючы свае працы. Як сёння падчас прэзентацыі ў прасторы «ЦЭХ» я адчула сябе аголенай перад вамі, я паказала вам так шмат са свайго асабістага жыцця… І гэта насамрэч вельмі цяжка для мяне кожны раз. І хоць я іду на гэта свядома, нават люблю рабіць гэта, але кожны раз адчуваю неверагодную стому. І для мяне такі фармат прэзентацыі — асабістай размовы з аўдыторыяй замест звычайнага размяшчэння прац у галерэі — часам адчуваецца як правал, няўдача, але яшчэ менавіта гэта дазваляе мне заставацца шчырай, дадае сіл.
«Гэтая шчырасць успрымаецца вельмі часта ў мастацкіх колах Польшчы як няўдача быць кімсьці, здавацца тым, кім ты не ёсць, але для мяне гэта прынцыпова важная стратэгія — заставацца адкрытай і шчырай»
Саша: Для мяне гісторыя няўдачы — гэта абсалютна палітычная і квір-стратэгія (смяецца).
Ліліяна: Так, безумоўна (усміхаецца).
© Фотаздымак з праекту, прысвечанаму маніфесту Валеры Соланас – SCUM, 2016. – phot. Tytus Szabelski / На фота – пусты пакой. На падлозе – драўляны паркет, сцены – белыя. Пасярод пакоя стаіць белая прамавугольная тумба. Тумба засцеленая белым абрусам з сінім надпісам SCUM. На абрусе ляжыць ліст паперы з неразборлівым тэкстам, белая ружа. Там жа стаіць чорна-белы партрэт чалавека ў чорнай рамцы. Чалавек на партрэце сядзіць за сталом, у левай руцэ трымае асадку і глядзіць у аб'ектыў. Саша: Падчас тваёй прэзентацыі я якраз думала пра гэтую нібыта супярэчнасць: з аднаго боку, ты займаеш уладную, дамінантную пазіцыю: ты мастачка, прэзентуеш свае працы ў такім фармаце, дзе ёсць аўдыторыя і ты. З іншага боку, ты адкрываеш сваё асабістае жыццё, сітуацыі, якія маглі б застацца непрагаворанымі і таму абароненымі ад старонніх, і табе няма куды схавацца. Гэтая адначасовая слабасць, крохкасць і ўладная пазіцыя — неверагодна складанае спалучэнне, якое стварае цікавы фармат публічнага ўзаемадзеяння мастачкі са сваёй аўдыторыяй. Дзе ты знаходзіш рэсурсы, каб раз за разам падпускаць людзей так блізка да сябе?
Ліліяна: Мастацтва можа выклікаць залежнасць (смяецца). Гэта сапраўды неверагоднае пачуццё — расказваць пра тое, што ты стварыла. І я ведаю, што гэта мая залежнасць: увесь час думаць, як трансфармаваць сваё жыццё ў твор мастацтва. Я сапраўды залежная ад гэтага.
Памяншэнне дыстанцыі паміж мной і аўдыторыяй сапраўды можа быць небяспечным, але я свядома раблю гэты крок, бо ён дазваляе мне зменшыць кантроль над сітуацыяй, выйсці за межы камфортнай зоны і даведацца тое, чаго я не ведаю. А часам гэта асаблівая оптыка, якая дазваляе мне глядзець на свет і якая своеасаблівым чынам абараняе мяне. Менавіта таму я не адчуваю сябе нейкай гераіняй, якая задае складаныя і небяспечныя пытанні.
«Гэтыя пытанні, сама іх пастаноўка, ёсць адначасова і маёй зброяй, адзінай зброяй, якую я маю. Гэта мой спосаб мець справу з гэтым вар’яцкім светам, спраўляцца з траўмай. Таму я бачу інтымнасць свайго мастацтва як праяву ўласнага эгаізму»
Калі казаць, напрыклад, пра праект «Падарожжа» і фізічную небяспеку, якая ўзнікла падчас яго рэалізацыі, важна, што я асабіста была ў меншай небяспецы, чым іншыя людзі. Бо ў будынку, дзе размяшчалася выстава, на другім паверсе жыла сям’я. І менавіта іх жыццё было ў небяспецы, калі нейкія людзі паспрабавалі падпаліць галерэю праз маю выставу. Для мяне гэта нашмат большая праблема: я сваім мастацтвам стварыла небяспечную сітуацыю для іншых людзей.
Вельмі часта, калі я раблю нешта альбо думаю над рэалізацыяй праекта, я ўспамінаю сваю маці і спрабую здагадацца, як яна ўбачыць маю працу, што падумае. І гэта мая ахілесава пята, бо хоць маці і вельмі падтрымлівае мяне ва ўсім, што я раблю, хвалюецца яна не менш. Напрыклад, калі чытае каментары да маіх прац у сеціве: не я бачу гэтую мову варожасці, а яна… Я падыходжу да ўсёй гэтай нянавісці без эмоцый, як да матэрыялу наступных прац, а яна засмучаецца і палохаецца. Мне вельмі цяжка ўсведамляць, колькі стрэсу я прыношу сваёй маці, хоць яна і цалкам ок з тым, што і як я раблю. Яна ганарыцца мной.
© Відэа з праекту «Падарожжа», Martyna Tokarska | Liliana Piskorska
Саша: Ува мне адгукаецца тое, што ты кажаш. І я вельмі добра разумею, што твая зброя, на жаль, не можа абараніць тваіх блізкіх. Яны робяцца нават больш уразлівымі, чым ты.
Ліліяна: Дакладна!
Саша: Ліліяна, а як ты бачыш, як гэта — быць квір-лесбійкай, квір, лесбійкай у Польшчы сёння?
Ліліяна: Мне цяжка адказаць на гэтае пытанне, таму што гэты вопыт вельмі індывідуальны. Адказ залежыць ад многіх чыннікаў: гаворым мы пра Варшаву і іншыя вялікія гарады ці пра мястэчкі і вёскі; пра які клас людзей мы вядзем гаворку, якога ўзросту, пакалення, якой адукацыі… Я ведаю так шмат людзей, неверагодна актыўных фемінісцкіх і лесбійскіх альбо гей-актывіста_к, якія застаюцца закрытымі ў сваіх сем’ях… Для мяне гэта нашмат прасцей, чым для іншых, менавіта таму, што я раблю мастацтва на падставе сваёй ідэнтычнасці, і гэта мая зброя.
«Мне сапраўды падабаецца быць квір у Польшчы, я настолькі прызвычаілася да мовы варожасці, што яна больш не турбуе мяне, я ўсё роўна застаюся адкрытай і працягваю пры любым зручным моманце казаць пра сваю гомасэксуальнасць, пра тое, што я лесбійка. Таму мне не даводзіцца рабіць выбар, дзе і як сябе прэзентаваць»
Шмат што змянілася ў Польшчы за апошні год. Сярод маіх сяброў, якія ідэнтыфікуюць сябе як квір, нават з’явіўся жарт, што найбольш квірная цяпер барацьба за права на аборт і правы жанчын (сумна ўсміхаецца). Мне здаецца, што мы ў працэсе перагляду самой ідэі актывізму. Шмат хто ў шоку. Шмат хто спадзяецца, што сітуацыя зменіцца вельмі хутка, і нам проста трэба пачакаць. Я таксама хачу спадзявацца, што гэтая сітуацыя не пратрывае доўга, бо сённяшні ўрад дурны, усе рашэнні — абсалютная лухта. Але гэты ўрад мае даволі вялікую падтрымку насельніцтва, выключна таму, што даў 500 злотых на кожнае другое дзіця ў сям’і! Насамрэч у нас няма ніякай ідэі, што будзе далей і што нам рабіць (смяецца).
Саша: Мне вельмі знаёмае гэтае пачуццё (усміхаецца).
Ліліяна: Часам я думаю пра ідэю «добрага, годнага (ладу) жыцця», якая робіцца часткай маіх развагаў пра мастацтва і актывізм. Вельмі часта даводзіцца нагадваць сабе, што насамрэч я вартая таго, каб жыць шчасліва і годна, але, на жаль, я не ведаю, як арганізаваць сваю паўсядзённасць адпаведным чынам. Адзінае, што я адчуваю і пра што думаю цяпер, — гэта тое, што ідэя «годнага жыцця» — элемент майго бачання жыцця разам з мастацтвам і актывізмам…
© kim ty jesteś | liliana piskorska
Саша: Я падрыхтавала пытанне на канец нашай размовы, але калі б яго задалі мне, я б вельмі збянтэжылася (усміхаецца): хто такая Ліліяна Піскорская?
Ліліяна: У сэнсе — хто я? Хм… У маёй біяграфіі ёсць апісанне, якое я магу выкарыстоўваць у такія моманты, каб крыху схавацца (смяецца). Але тое, чаго няма ў маёй афіцыйнай біяграфіі і што дакладна стварае мяне, што я стараюся зразумець і прыняць у сабе, — гэта па-польску DDA: «дарослае дзіця чалавека з алкагольнай залежнасцю». Я думаю, гэта вельмі важная частка мяне, гэта тое, што ўплывае на ўсё ў маім жыцці. Менавіта ў дадзены момант я не ведаю, што з гэтым рабіць, але для мяне стала ўжо нармальным казаць пра гэта «out&loud». Не ведаю, як адказаць на гэтае пытанне (смяецца).
Я цяпер у даволі спецыфічнай фазе жыцця. Заканчваю напісанне доктарскай дысертацыі (PhD), што на дадзены момант падтрымлівае мяне эканамічна. Цяпер у мяне няма ніякай ідэі, што я буду рабіць праз паўгода. Гэта вельмі палохае. Мне трэба вырашыць, што я хачу рабіць і дзе знайсці рэсурсы, каб забяспечваць сябе. І такое пачуццё, што надта шмат пастаўлена на кон. Пакуль я бачу, што сфера, у якой я магла б працаваць, вельмі вузкая, бо я не магу, напрыклад, ігнараваць пытанне кансьюмерызму і проста займацца камерцыйным мастацтвам. Таму на дадзены момант я лепш ведаю, што не маю ўяўлення, хто я, чым ведаю, кім ёсць (смяецца). Насамрэч я думаю, што гэта цалкам нармальна — не ведаць, бо ў любым выпадку «нешта» я ведаю — напрыклад, ведаю, што хачу стварыць, якія рэчы рабіць, і ведаю, што хачу рабіць гэта ў Польшчы.
«Я ведаю, што хачу працаваць у гэтай краіне і не хачу з’яджаць, бо ведаю культурніцкую і гістарычную мову Польшчы і магу шчыра размаўляць на ёй. І гэта вельмі важная частка маёй ідэнтычнасці. Я — полька, і хоць на розных узроўнях гэтае сцверджанне даволі праблематычнае для мяне, гэтак жа яно і важнае»
Саша: Напэўна, не магло быць лепшага адказу на маё дурацкае пытанне (смяецца).
Ліліяна: Аднойчы ў мяне бралі інтэрв’ю для газеты, і адно з пытанняў было: «Якой вы будзеце праз 10 гадоў?», на што я адказала, што, канечне ж, буду на 10 гадоў старэйшай (смяецца). У выніку і пытанне, і адказ прыбралі з матэрыялу (смяецца).
