Алок Вайд-Мэнан: «Я табе веру»

калі сонца свеціць,
калі народ гуляе,
калі краіна святкуе,
куды сыходзяць сумныя дзяўчаты?

спрабуеш любіць сябе,
але ідзеш вонкі, і
цябе караюць за гэта.

спрабуеш загойваць раны,
але ідзеш унутр
і караеш сябе за гэта.

куды сыходзяць сумныя дзяўчаты?

у свеце, дзе людзей называюць “прыгнечаныя”
замест “бескарысныя”? быццам
гэта мы выбіраем траўму,
а не яна нас

куды сыходзяць сумныя дзяўчаты?
калі нам казалі, што стане лепей
(але яно не стала).

калі нам казалі старацца больш
(але мы не змаглі).

куды сыходзяць сумныя дзяўчаты?

у свеце, што вымагае ад нас
пісаць вершы пра людзей, якія сціскаюць пальцы
на нашай шыі, для тых самых людзей, што
сціскаюць пальцы на нашай шыі, каб прызнаць,
што яны сапраўды сціскаюць пальцы на нашай шыі,

у свеце, дзе трэба змагацца, каб выжыць,
прагрэс: казачка, што не дае прачнуцца,
надзея: пігулкі, якія нам так і будуць даваць,

дзе адзіны спосаб гаіць — гэта раніць,
дзе адзіны спосаб гаіць — гэта раніць.
куды сыходзяць сумныя дзяўчаты?
калі адзіны спосаб гаіць — гэта раніць.
яшчэ адну сумную дзяўчынку з аповедам
пра сусветную вайну і цела,
які мы не пачуем таму,
што ў нашага цела свая сусветная вайна.
скажы мне: куды сыходзяць сумныя дзяўчаты?

1. Я дагэтуль кахаю ўсіх сваіх былых. Цікава, як можна зламаць тое, што і так ніколі не было цэлым.

2. Днямі жанчына ў метро чытала кнігу “Пазбавіцца адзіноты”. У мяне пацяклі слёзы. Не ведаю, што мяне больш кранула — назва кнігі ці шчырасць гэтай жанчыны.

3. Чаму здымаюць так шмат фільмаў пра канец свету? Уводзяць у звычку эстэтызацыю Армагедону, замест таго каб яго спыніць (парада: лепш уключы навіны).

4. Мой цынізм не дае мне пайсці на тэрапію. Мая рэўнасць не дае развітацца. Мая ўпартасць не дае пасталець. Мая трывога не дае раўнавагі. Мая знямога не дае мне паверыць у нешта яшчэ.

5. Вось бы “любіць сябе” па-за сістэмным прыгнётам. Траўма — гэта структура, не пачуццё.

6. Колькі гучных словаў нам давялося прыдумаць, толькі б не сказаць “я баюся”.

7. Усё жыццё я пішу адзін і той жа верш. Ён пачынаецца з “цела” і заканчваецца “мне шкада”.

8. Што было раней: “хлопчык” ці “верш пра хлопчыка”? “Любоў” ці гісторыя пра яе?

9. Пішу тэорыю, каб мае пачуцці падаваліся больш сапраўднымі.

10. Я не веру, што мы пераможам. Я не веру, што надзея патрэбная, каб працягваць змагацца.

Абяцай што не назавеш мяне мужчынам няважна як я выглядаю.
Абяцай што мне не трэба нарадзіцца “такой” каб нешта значыць.
Абяцай што мне не трэба прыгажосць каб нешта значыць.
Абяцай што мне не трэба раскошнасць каб нешта значыць.

Абяцай што мне не трэба змяняць сваё цела каб нешта значыць.
Абяцай што я буду мець значэнне калі не буду галіцца.
Абяцай што я буду мець значэнне калі не буду насіць сукенкі.
Абяцай што я буду мець значэнне калі не буду фарбавацца.
Абяцай што я буду мець значэнне калі не буду прымаць гармоны.

Абяцай што мне не трэба быць як белая жанчына каб нешта значыць.
Абяцай што мне не трэба быць як цыс-жанчына каб нешта значыць.
Абяцай што мне не трэба быць як багатая жанчына каб нешта значыць.
Абяцай што мне не трэба быць жанчынай каб нешта значыць.

Абяцай што пабачыш жаночае ў маім валасатым целе.
Абяцай што пабачыш жаночае ў маім смуглым целе.
Абяцай што пабачыш жаночае ў маім грубым брыдкім знявечаным целе.

Абяцай што зразумееш: мяне не проста запісалі мужчынам пры нараджэнні,
мяне запісваюць у мужчыны кожны раз калі я выходжу на вуліцу.
Абяцай што ты зразумееш: гэта форма гендарнага гвалту.

Абяцай што не будзеш любіць мяне як мужчыну цалаваць мяне як мужчыну трахаць мяне як мужчыну.
Абяцай не забыць калі будзеш узбуджаны.
Абяцай не забыць калі прывядзеш мяне да сябе.
Абяцай не забыць калі будзеш унутры мяне
Абяцай не забыць калі скончыш са мною.

Абяцай што яны не будуць глядзець на маё жыццё і казаць “гэта пройдзе”.
Абяцай што паверыш мне калі я скажу што гэта не пройдзе.
Абяцай што я буду мець значэнне калі стамлюся даказваць табе свой гендар.
Абяцай што я буду мець значэнне калі не рашуся даказваць табе свой гендар.

Абяцай, што не пахаваеш мяне мужчынам.
Абяцай, што не пахаваеш мяне мужчынам.

я зноў у родным горадзе і тут даведваюся што Ліла 17-гадовая транс-жанчына з агая скончыла жыццё самагубствам кінуўшыся пад колы грузавіка.

у артыкуле згадваюць яе пол і імя па пашпарце
і я ўспамінаю, што “вечны супакой” —
раскоша для целаў гвалт над якімі
заканчваецца са смерцю.

…

я сяджу ў прыёмным мануальнага тэрапеўта
нібыта з прычыны хранічнага болю ў спіне які мяне турбуе апошні год
але мяркуючы па жанчынах сярэдняга веку ў пакоі
сюды ідуць каб да іх дакрануліся
каб адчуць момант блізкасці з незнаёмцам
дазволіць мужчыну дакранацца
як быццам яму не ўсё адно

па сутнасці
ў гэтым горадзе пэўныя трансфармацыі догмаў магчымыя
калі іх дазваляе медстрахоўка або
радок з бібліі
(а што ёсць розніца?)

апошні год я адкрыта кажу пра сябе як пра транс-чалавека.
мой доктар пра гэта не ведае — у адрозненне ад маці.
хаця калі б адмаўленне магло стаць займеннікам яна б яго ўжыла.

а сёння бабуля кажа што такія хлопцы як я
не мусяць насіць столькі болю ў сваім целе.
іншымі словамі, нам не павінныя рабіць балюча

мабыць мы мусім самі рабіць балюча.

мы жывём у маленькім гарадку ў тэхасе
а гэта значыць што тут на кожнай сценцы ў кабінеце доктара — распяцце
і вершы з бібліі шрыфтамі comic sans і impact без ценю іроніі
і я сабе думаю як гэта дзіўна
што адзін сімвал азначае настолькі рознае для двух чалавек
для іх кліпарт, для мяне клішэ
для іх пасведчанне аб нараджэнні для нас ордар на ператрус
наша феміннасць іх здзекі
іх распяцце мая аднакласніца эшлі
якая
у 10-м класе мне кажа, што я буду варыцца ў катле з кіпучай серай калі не прыму Хрыста

не так часта людзі з майго горада
кажуць слушныя рэчы
але тут яна трапляе ў кропку:
маё палымянае прывітанне: Я, ваш
педык з тэхаса.

доктар намацвае цягліцы на маёй спіне
пытае ці не здараўся са мною няшчасны выпадак
яму патрэбнае тлумачэнне як можа нешта
так незваротна зламанае
усё яшчэ працаваць

падобна што мой доктар лічыць боль адхіленнем.

які прывілей ісці па жыцці так быццам

боль гэта штосьці што можна знайсці і знішчыць
а не адзіны напамін пра тое што ў вас ёсць цела
у прынцыпе.

…

гэта горад у якім я спрабую сябе забіць у 13.
тады ў мяне не было для гэтага мовы
была цесната у грудзях
трымценне ў голасе
пояс вакол маёй шыі

не было мовы каб патлумачыць навошта.
было толькі гэтае цела
і Яго рэлігія
і гэты біблейскі пояс вакол маёй шыі

мне не было ясна што я раблю
але было ясна чаму
і гэтага
мне
было
дастаткова.

часам мне не хапае таго пачуцця пэўнасці.

цяпер у мяне ёсць уся тэорыя каб патлумачыць
як гэты доктар і гэты бог і гэты горад
прымусілі гэтае цела знайсці дысфарыю
прымусілі дысфарыю знайсці руку
прымусілі руку знайсці пояс
прымусілі пояс знайсці...

але ў мяне няма апошняга слова
якое прыходзіць калі так чуеш сваё цела
бо мне давялося маё заглушыць
каб спусціць той біблейскі пояс
са сваёй шыі
на жывот

цяпер у мяне ёсць уся тэорыя
каб зразумець чаму яны назвалі б гэта “самагубствам” а не “забойствам”
адмываючы свае рукі і свае распяцці ад крыві
нібыта мы ненавідзім сябе бо гэта наш выбар а не іхні
нібыта мы забіваем сябе бо гэта мы захацелі а не яны нам загадалі
нібыта мы не выконваем іх прароцтвы
укленчыўшы
у Яго імя
амэн

. . .

доктар адзіны няшчасны выпадак які са мною адбыўся
быў калі мяне пры нараджэнні абвясцілі “хлопчыкам” і “нябелым”
і я з таго дня ўсё спрабую акрыяць

адметна што ставячы дыягназ майму целу вы ўжываеце словы
“трывога” і “ціск” каб апісаць гэты боль
замест словаў “раса” і “гендар” і ўсіх астатніх словаў
якіх ніколі не было ў вашых бібліях ці медыцынскіх даведніках
гэтыя дыягназы я нашу як запаведзі на сваёй спіне
з таго дня як чалавек падобны на вас
сказаў маёй маці што нарадзіўся я
і забыўся дадаць што гэтым самым ён прапісаў мне смерць

як жа часта гэта не пра няшчасны выпадак паклёп удар суіцыд
нібыта гвалт нібыта траўма нібыта гендар
эпізод які мае пачатак і мае канец
але гэта так не працуе.
і таму не заканчваецца.

звычайна ўсё адбываецца павольна, сумна, нармальна
апускаецца ў нас так глыбока што часам
мы не можам размежаваць нашы
дэпрэсію і прыгнёт
наш гвалт і наш гендар
наш грэх і колер нашай скуры
слова божае і нашу нянавісць да сябе

мой боль не праз няшчасны выпадак,
ён праз норму

яе смерць не няшчасны выпадак
гэта норма
вы разумееце?

мы не няспраўныя
мы працуем як нам загадалі
вы разумееце?
. . .

я кажу доктару што гэты боль ад удару
з той жа прычыны дазваляю маці ўжываць не тыя займеннікі
гэтак жа кажу што цяпер мне лепей бо я не жыву ў тым горадзе
гэтак жа многія з нас навучыліся гуляць ненапраўду яшчэ дзецьмі
і ніколі не заканчвалі

бо так меней баліць
і часам
гэтага хапае каб выжыць.

сёння мужчына на вуліцы тыцнуў у мяне пальцам:
“што гэта бля такое?”
мне хацелася павярнуцца

і сказаць яму: сукенка дасталася мне на распродажы
а цела бясплатна
але праз вас я мушу плаціць за іх
да скону.

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _


мужчыну які сказаў,
“лепей табе з’ябаць адсюль а не то…”
сёння на вуліцы:

цікава вы патрабуеце вызваліць месца каб зрабіць бачнай
прорву паміж уяўным сабой і сапраўдным?

мяне непакоіць якую цану даводзіцца вам плаціць за гэты разлад:

цяжка жыць у свеце дзе нас вымушаюць душыць самыя шчырыя нашы жаданні.

цэлы дзень я спрабую скончыць фразу за вас:

“а не то я цябе пацалую
а не то я расплачуся на тваім плячы
а не то я больш не змагу сабе ілгаць”.

мне шкада што вас вымушаюць баяцца чагосьці такога простага як жаданне.

я таксама баюся самых моцных сваіх жаданняў.

праўда ў тым што вы мне былі патрэбныя каб скончыць сказ.
мне трэба было ведаць.

мне трэба каб вы разумелі:
вы былі незнаёмцам на вуліцы але ў той момант
былі ўсімі людзьмі ў маім жыцці якія хацелі мяне любіць
але зноў зрабілі балюча.

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

да мужчын якія крычалі: “вунь мужык у сукенцы! глядзіце ўсе: мужык у сукенцы!”
і тыкалі ў мяне пальцам на шостай авеню:

мне хацелася павярнуцца тыцнуць пальцам і закрычаць:

“глядзіце ўсе! вунь няўпэўнены у сабе мужчына, няўпэўнены ў сабе мужчына!”

але раптам мне стала ясна як банальна гэта гучыць — быццам называеш колер “зеленавата-зялёным” ці бойку “гвалтоўным канфліктам”.

хто такі мужчына як не прыватны прыгнёт які зрабіўся публічным які зрабіўся прароцтвам які зрабіўся палітыкай?

хто такі мужчына як не пытальнік такі самотны што абгарнуўся вакол сябе столькі разоў ажно стаў падобным на цела?

апошнія 25 гадоў я спрабую зразумець дзе пачынаецца мужчына і дзе заканчваецца і мне стала ясна што мужчына пачынаецца там дзе заканчваюся я.

скажу яшчэ ясней: мужчына пачынаецца калі я заканчваюся. ці нават мужчына пачынаецца таму што я заканчваюся.

а значыць што для існавання мужчыны мяне не павінна быць.

а значыць аднойчы мне хапіла ўпэўненасці каб перастаць быць мужчынам.

а значыць кожны дзень як толькі нехта мной пагарджае я разумею што гэта мужчына.

цяжка калі тваё багацце прымаюць за пустату.

Масаж
(Massage)

наш цягнік затрымалі і я спазняюся на вячэру
з хлопчыкам які мне падабаецца бо побач з ім
мне не так самотна і мабыць гэтага дастаткова
каб казаць пра каханне ў нашы дні
ў гэтым горадзе дзе можна знаходзіцца сярод
мільёнаў кватэр з цёплым агнём у вокнах і
ўсё адно адчуваць холад

агні гаснуць.
і гэта адзін з тых момантаў
калі мы змушаныя адарвацца ад экранаў смартфонаў
і ўспомніць што існуем па-за імі

нам кажуць што хтосьці кінуўся на рэйкі
што ён памёр адразу
і цяпер мы сядзім і моўчкі
чакаем калі прыбяруць парэшткі

і нейкая частка нас
гэтаму радуецца бо
ці не ўпершыню мы
на імгненне адчулі сябе часткай нечага большага
ў горадзе дзе іншым разам патрэбная
трагедыя каб нагадаць навошта
нам цела ў прынцыпе.

і калі цягнік пачынае рухацца зноў
жанчына побач са мной пачынае скардзіцца
пытаецца чаму ён не зрабіў гэтага дома
як бы ён збярог нашыя нервы і час
калі б выпіў жменю пігулак і не выходзіў з дому
як гэта эгаістычна затрымліваць іншых сваёй смерцю

і я хачу яе абняць
сказаць: “нагадай навошта мне гэтая рука”
хачу любіць яе
сказаць: “нагадай навошта мне гэтае сэрца”

але ведаеш гэта амерыка
тут людзі раскіданыя па вуліцы як апалае лісце —
дакранаемся выпадкова адно да аднога
калі прызямляемся ў гарадах і робім пазнакі на картах
кажам “нагадай мне пра шчасце”
пераконваем сябе што яно было
гэтак жа як паверылі ў межы паміж
краінамі так што пабудавалі сцяну вакол
іх: сталі называць “маё”

гэта амерыка
дзе боль — рытуал які нас вымушаюць выконваць цішком:
выкшталцоная сімфонія без гуку

кажам: “ён пражыў 86 гадоў”
(быццам гэта не ён ненавідзеў сябе як мінімум 30 з іх)

кажам: “ён памёр мірна ў сне”
(быццам гэта не інсульт разарваў яго на кавалкі)

кажам “няшчасны выпадак”
а не дрэнная медыцына

кажам “ахвяра”
а не статыстыка

жыць у амерыцы:
смерць — сродак адцягнуць увагу
нас трыццаць мы разам сядзім пад зямлёй у цягніку метро
і не можам абняць адно аднаго і расплакацца і таму
мы сядзім і маўчым і чакаем калі паедзем ізноў
з-пад зямлі
на святло
і забудзем колькі смерцяў павінна быць у зямлі
каб вырасла такое
прыгожае
адмаўленне

я хачу напісаць хлопчыку што чакае мяне наверсе спытаць:
ты бываў калі-небудзь на хаўтурах з зусім незнаёмымі?
але замест гэтага гляджу на жанчыну насупраць мяне тую
якая сказала нябожчыку што ён мог бы памерці абачлівей
і ўспамінаю што жыць у амерыцы значыць прысутнічаць
на хаўтурах з зусім незнаёмымі:
колькі зданяў патрэбна могілкам каб назвацца краінай?

жыць у амерыцы значыць вінаваціць
памерлых у іх смерці, а не
краіну якая стварыла такія
ўмовы якія ўжо нас забілі
перш чым і мы зразумелі
і выкрылі гэтыя рэчы.

таму калі я кажу
лібералу які кідаецца такімі словамі як “дыпламатыя”
і “дэмакрат” што я не буду плаціць падаткі
таму што не хачу каб мае грошы аплачвалі разаніну
ён называе мяне тэрарыстам
(я разумею)

таму калі я кажу яму
што веру ў пачвараў якія прыходзяць
уночы, скарочана называю іх “мужчынамі”
ён кажа мне што я апранаюся фемінна бо
хачу каб мяне зневажалі
(я разумею)

таму калі я кажу яму
што жанчынаў якія пачыналі наш рух
дагэтуль забіваюць у тых жа гарадах дзе
мужчыны жэняцца і называюць гэта адказнасцю
ён уздыхае: “і гэта ўсё адбываецца тут? у Амерыцы!”
(я разумею)

спосабы якімі нас навучылі
выбачацца за нашую скруху.
вінаваціць сябе за боль.
адмаўляць гвалт.
заглушаць боль.
прачынацца раніцай і
не верыць што часам калі
цягнік паўзе на станцыю
мы можам убачыць замест яго пігулку.
што мы можам дзівіцца як гэта
калі вакол цябе людзі і яны
спачуваюць тваім пакутам
халера хаця б раз за ўсё жыццё
як бы гэта было
завалодаць увагай незнаёмых
людзей на хаўтурах

я хачу абняць гэтую жанчыну ў цягніку
і сказаць: “я таксама баюся”
сказаць: нагадай мне пра веру
сказаць: часам гэта маўчанне здаецца найвышэйшай ступенню крыку.
сказаць: я разумею. сказаць: гэтыя апошнія трыццаць хвілін былі першым разам
калі мяне прымусілі доўга аплакваць смерць на публіцы
і што ёсць штосьці
прыгожае ў гэтым
сказаць: што калі б мы часцей спыняліся
каб на секунду
адчуць боль.

але замест гэтага я буду сядзець і чакаць калі цягнік рушыць зноў.
я выйду з вагона не развітаўшыся з ёй.
я падымуся на вуліцу да мілага хлопчыка побач з якім мне не так самотна.
я выбачуся за спазненне.
я не змагу апісаць страту настолькі далёкую і гэтым інтымную.
пазней пасля вячэры я сяду зноў у цягнік.
я буду памятаць.
я хутка забуду.